Door: Hans Timmerman, CTO Dell Nederland
In 2008 werd een wetsvoorstel behandeld om de eind vorige eeuw vastgestelde elektriciteits- en gaswet te moderniseren. Een onderdeel van dit voorstel betrof het verplicht plaatsen van een slimme meter bij alle kleingebruikers. Een jaar later ging de Eerste Kamer niet akkoord met deze verplichting en pas in 2011 werd de wet bekrachtigd met de vrijwillige keuze voor de eindgebruiker om wel of niet een slimme meter te willen. In 2014 kondigde minister Kamp aan met de installatie van slimme meters te starten om in 2020 − een Europese eis − minimaal 80% van de huishoudens aangesloten te hebben. In de wet is nu de weigeroptie opgenomen. Tevens werd de functie geschrapt om op afstand de energievoorziening te kunnen uitschakelen. Dit laatste vooral uit angst voor cybercriminaliteit.
Achter de voordeur
In veel landen zijn de nutsaansluitingen en dus ook de meters buiten het huis aangebracht. In de noordelijke landen is de meterkast echter in de woning geplaatst, dus in de privacy-omgeving van de bewoner. In een eerdere blog over Open Data sprak ik over het juridische verschil tussen ‘voor en achter de voordeur’. Vóór de voordeur is men in principe in het publieke domein en valt onder het publieke gezag. Achter de voordeur geldt privacy en is een huiszoekingsbevel nodig om daar als overheid binnen te mogen komen.
Dus een slimme meter wordt in Nederland in het privacy gedeelte van de bewoners geplaatst. Daarom zijn er strenge eisen gesteld aan wat de netbeheerder achter uw voordeur in uw beschermde privacy mag doen. Volgens de wet mag de netbeheerder eens per maand uw verbruik aflezen en een keer per jaar voor de eindafrekening. Daarnaast natuurlijk op het moment van verhuizing of verandering van energieleverancier. Of in verband met vooraf aangekondigde beheer- en onderhoudswerken aan het energienet. Voor eind 2020 moeten alle huishoudens en kleine bedrijven gratis een slimme meter aangeboden hebben gekregen.
Privacy
De wet staat dus toe dat u de plaatsing van een slimme meter weigert. U kunt de meter laten plaatsen en niet toestaan dat de meter wordt uitgelezen. Of u weigert de plaatsing van de gratis meter helemaal en houdt uw oude (analoge of digitale) meter. Het actueel meten van uw energieverbruik kan immers veel over uw gedrag zeggen. Wanneer en hoe vaak u op vakantie bent of hoe laat u naar bed gaat. Hoe vaker het verbruik wordt gemeten hoe gedetailleerder het beeld is dat van uw huishouden kan worden opgemaakt. Vanzelfsprekend moet de netbeheerder zorgvuldig omgaan met uw data, maar alle data die is verzameld, is in principe te stelen en te misbruiken. Het veiligste is nog altijd als (onnodige) data er helemaal niet is.
De nieuwe privacywetgeving dwingt ons allemaal om het verzamelen van (vooral digitale) persoonsgebonden gegevens beperkt te houden. Hoe meer privacy data u immers verzamelt en bewaart, hoe meer er fout kan gaan. De interesse in deze verbruiksdata is groot omdat die huishoudelijke energie-gegevens van grote commerciële waarde zijn. De netbeheerder en energieleverancier mogen de meterstanden slechts gebruiken om hun wettelijke taken uit te voeren. Natuurlijk staat het iedereen vrij om − eventueel in combinatie met extra diensten − de netbeheerder en energieleverancier meer data te laten verzamelen.
Energiebesparing
Een belangrijke reden van de EU om de slimme meter in alle huishoudens te willen, was het idee dat daarmee energiebesparing mogelijk was. Echter die wens valt tot nu toe tegen. Er werd uitgegaan van 3,5 procent besparing, maar het blijkt minder dan 1 procent te zijn. Hierdoor worden ook de kosten van de vervangingsoperatie van ruim 3 miljard euro door de overheid niet terugverdiend. Ergens begrijpelijk, want elke consument wist al hoeveel energie zijn huishouden verbruikte, daar voegt digitale informatie niet zo heel veel aan toe.
Het enige voordeel is dat het energieverbruik actueler, maandelijks in plaats van per jaar bekend is. U weet eerder of u meer of minder energie dan normaal gebruikt en kan daar sneller op reageren. Er zijn zelfs applicaties te krijgen die u bijna per seconde laten zien wat u aan energie gebruikt. Dus zodra droger of wasmachine inschakelt, ziet u het energieverbruik omhooggaan. Of als u zonnepanelen hebt, ziet u direct of u (al) elektriciteit terug levert of niet. De slimme meter heeft echter ‘slimme gebruikers’ nodig om werkelijk verstandig met energie om te (willen) gaan. Alleen een slimme meter installeren, zal dat niet bewerkstelligen.
Meten is weten
Als u een slimme meter van uw netbeheerder heeft, kunt u die data actueel inzien. Maar u kunt natuurlijk zelf ook uw verbruik meten, zo gedetailleerd en actueel gaan als u zelf wilt. Dan heeft u niets met derden te maken. Er zijn individuele meters die slechts een enkel apparaat meten of systeemmeters die uw hele huishouden monitoren. Het simpelste is een optische meter die u op uw oude analoge meter plakt en via het rode of zwarte streepje daarop de rotaties van de draaischijf meet. Of de pulsen telt van de oplichtende LED op digitale meter. Op die manier krijg je actueel inzicht van je totale energieverbruik.
Een andere manier is een stroomtang om de fasedraad te monteren. Voordeel is dat je dan heel nauwkeurig de stroom kan meten, ook de hogere harmonischen en zelfs blindstroom kunt detecteren. Nadeel is dat deze sensorklemmen enige ruimte vragen in uw meterkast. Met bijbehorende software kan van elk apparaat in het huishouden (steeds beter) een vingerafdruk worden herkend, waardoor het systeem ondanks de centrale meting, steeds meer apparaten in uw huis herkent en daar individueel inzicht over kan geven. Uw eigen slimme meterkast 2.0.
Het slimme huis
In een eerdere blog ‘de slimme meterkast’ heb ik geschreven dat huizen steeds digitaler worden. Zowel de systemen van het huis zelf als de systemen van en voor de bewoners. Dat betekent dat het digitale huis zijn eigen kleine nano-datacenter zal gaan krijgen om al die systemen te ondersteunen. Dat zal dan ook voor de nutsvoorzieningen gaan gelden: het huis zal zijn eigen elektriciteit, gas, water en wellicht zelfs rioolafvoer gaan meten. Daarnaast zal het huis als actieve node in een smartgrid als zelfstandige entiteit zijn energiebehoefte of -beschikbaarheid gaan aangeven. Leveren de zonnepanelen meer dan nodig is, staat er een wasmachine klaar om te gaan draaien, wanneer moet de elektrische auto volgeladen zijn?
De slimme meter lijkt een tussenstap te zijn op weg naar een digitale nutswereld. Intelligente huizen die zelfstandig hun energiegebruik kunnen managen. Inclusief alle diensten die in en rond het slimme huis kunnen − en zullen − worden ontwikkeld. Denk aan abonnementen voor technisch onderhoud, digitale bouwdossiers en actuele waardebepaling door actief inzicht in de leefomgeving in en om het huis. De kwaliteit van de buitenlucht, actueel gemeten geluid (overlast) of het garanderen van voldoende handelingsperspectief aan de inwoners ziekte en invaliditeit van de inwoners. Een meedenkend huis voor eigenaar, bewoners en de wijk dat als digitale entiteit zelf zijn data meet en in beheer heeft.